BAŞ AĞRILARI, “BAŞ AĞRITIYOR”…

“Yollar ne kadar güzel olsa,
Gece ne kadar serin olsa,
Beden yorulur,
Baş ağrısı yorulmaz.
II
Şimdi evime girsem bile
Biraz sonra çıkabilirim
Mademki bu esvaplarla ayakkaplar benim
Ve madem ki sokaklar kimsenin değil.”
Orhan Veli Kanık-“Baş ağrısı” şiirinden…

Ağrı; doku ve organizmayı zedelemeye yönelik tehlike taşıyan iç ve dış uyanlara karşı bir durum ve davranış şeklidir. Toplumun önde gelen yakınmalarından biri olan baş ağrısı; nörolojik hastalıkların yanı sıra sistemik hastalıklara da eşlik edebilen bir semptomdur ve bireysel, toplumsal, ekonomik birçok probleme neden olabilir. O yüzden tanınması ve tedavisi oldukça önemlidir.

İnsanların %60-70 kadarı, hayatlarının herhangi bir döneminde baş ağrısı ile karşılaşır. Doktora başvuran hastaların hemen hemen yarısında şikayet olarak baş ağrısı da vardır, ancak bunların sadece %10 kadarında en önemli problemdir.

'Uluslararası Baş Ağrısı Birliği’(İHS), baş ağrılarını 14 başlık altında toplamıştır. Baş ağrıları; altta yatan bir hastalık ve/veya madde kullanımına bağlı olamayabileceği gibi (primer baş ağrıları), ciddi sonuçlara yol açabilecek bir sistemik-nörolojik hastalığa eşlik te edebilir (sekonder baş ağrıları; beyin kanaması, hipertansiyon vb.).

Aşağıda ki durumlarda hem baş ağrılı hasta, hem de hastayı muayene eden doktor dikkatli olmalı ve hayatı da tehdit edebilecek ağrıya neden olan altta ki hastalık anamnez, muayene ve diğer yöntemlerle ortaya çıkartılmalıdır (baş ağrısında “alarm belirtileri”, “kırmızı bayrak işaretleri”).

• İlk veya hayatının en şiddetli baş ağrısı

• Akut başlangıç

• Sıklığı veya şiddeti giderek artan baş ağrısı

• Yeni başlayan baş ağrısı:

• Egzersizle birlikte ortaya çıkan baş ağrısı (öksürük, efor, cinsel aktivite ile belirmesi)

• Belirli bir şekle uymayan baş ağrısı

• Tedaviye yanıt vermeyen baş ağrısı

• Sabah olan veya uykudan uyandıran baş ağrısı

Bazı önemli baş ağrısı sendromları şunlardır…

Migren (hemikrani, yarım baş ağrısı); Oldukça şiddetli daha çok 10-30 yaşları arasında başlayan 50 yaşından sonra azalan ve ataklar halinde seyreden bir baş ağrısıdır. Kesin sebepleri bilinmemekle birlikte hastaların %60-80’inde genetik faktörlerin rolü vardır. Genellikle tek taraflıdır, bazen iki taraflı olabilir. En sık tuttuğu bölge şakaklar, göz çevresi ve alındır. 1-72 saat sürer. Bulantı, kusma ve ışıktan-sesten-kokudan rahatsız olma eşlikçilerdir. Ağrı aktivite ile artar. Kadınlarda daha sık görülür. Migrenli hastalar yoğun ve gereksiz ağrı kesici kullanımına dikkat etmelidir. Aşırı analjezik kullanımının da ağrıya (analjezik aşırı kullanım baş ağrısı) neden olabileceği unutulmamalıdır. Bu durumdaki hastaların bir an önce bir nöroloji uzmanına başvurması gerekmektedir.

Gerilim tipi baş ağrısı (tension headache); Zonklayıcı olmayan, sıkıştırıcı bir ağrı vardır. Başlangıçta ensede ve şakakta belirgindir, sonra bütün başa yayılır. Günlerce sürebilir, akşamları ağrı daha da artar. Stres, aile ve iş problemleri ağrıyı ortaya çıkarır veya artırır. Boyun bölgesi kaslarında sertleşme ve duyarlılık eşlik edebilir.

Cluster baş ağrısı (küme baş ağrısı); Çok şiddetli ve tek taraflı bir ağrıdır. Ağrı göz yuvarlağı arkasında ve zonklayıcı-oyucudur. Erkeklerde daha yaygındır. Bu ağrılar birden başlar öncü belirtisi yoktur. Ağrıyan tarafta, gözde şişlik, kızarıklık, göz kapağında düşme, göz yaşarması, seğirme olabilir. Ortalama 15-180 dakika kadar sürer. Az miktarda alkol bile ağrıyı ortaya çıkarabilir. Ağrının özelliği mevsimsel dönemlere bağlı olarak yılda bir-iki kere küme yapmasıdır.

Sinüs baş ağrısı (sinüzitler); Zorlayıcı değildir. Tek taraflı veya çift taraflı olabilir. Hasta öne doğru eğilmekle ağrısının arttığını ifade eder. Alerjik bünyeli kişilerde daha sık görülür. Nezle hali, burunda dolgunluk, ateş, halsizlik olabilir. Tedavisi sinüzitin tedavisi iledir. KBB hekimleri tarafından tedavi edilmelidir. Sinüzitler yalnızca akut dönemde baş ağrısı yaparlar. Bu da sinüzitin diğer ana bulgularıyla birliktedir. Migren hastalarının yanlışlıkla sinüzit tanısı alması nadir değildir.

Kombine durumlar; En sık rastlanan migrenle birlikte, gerilim tipi baş ağrısının ve ilaç kötüye kullanım baş ağrısının birlikte bulunmasıdır.
Bunlardan başka sık rastlanan baş ağrılarından birisi de boyun bölgesindeki kireçlenme, fıtık, tümör gibi hastalıklara bağlı olanlardır (servikojenik baş ağrısı). Boyun kökenli baş ağrılarında omuz ve kol ağrıları da eşlikçi olabilir.

Dr. Yavuz Altunkaynak
Nöroloji Uzmanı