Audere est facere
Cesaret etmek, yapmaktır.

Tarih Aralık 2017… Türk Eczacıları Birliği 41. Dönem Merkez Heyeti yapmış olduğu ilk çalıştayda kurulacak olan çalışma komisyonlarını belirlemiş ve Türk Eczacılık Tarihinde ilk kez Majistral Çalışma Grubu’nun kurulmasına karar verilmiştir. Benimde yer aldığım komisyonda başkanlığını sınıf arkadaşım ve o dönemde Denetleme Kurulunda görev alan Vural Tunalı üstlenmişti. Majistral ve ofisinal ilaçlar alanının; eczacılarca sahiplenilmesini ve eczacıların yetkinliğinin geliştirilmesi, eczacıların sunduğu ilaç hizmetleri içerisinde majistral ilaçların payının artırılması, eczacılık hizmetinin bu ayağından sağlanacak mesleki bedelin hak ettiği seviyeye çıkartılması amaçlarına hizmet edecek projeler geliştirilmesi ve hayata geçirilmesini amaç edinmiştik. Her dönemde olduğu gibi o dönemde de Eczanelerimizde Majistral Üretim anlamında sorunlar oldukça fazlaydı. Bir türlü güncellenemeyen majistral tarife nedeni ile zarar edilerek yapılan majistral reçeteler, SGK’da majistral SUT’un olmayışından kaynaklanan majistral formülü yapan eczacı ile birlikte reçeteyi yazan hekiminde cezalandırıldığı reçete kesintileri gibi sorunlarla karşı karşıya kalmıştık. O dönemde bir telefon görüşmesi sonucunda tanıştığımız Dermatoloji hekimi, Prof. Dr. Ahmet Metin bey ile bu konuları istişare ediyor kendisinin de bir dönem Sağlık Bakanlığı TİTCK da görev alması nedeniyle sorunların çözümünde görüşlerine başvuruyordum. Aynı zamanda Ahmet Metin beyin Dermatoloji alanında majistral uygulamalar ile tedavi konusunda oldukça bilgili olması nedeniyle kendisi ile sık sık görüşmeler yapmaya başlamıştık. Majistral Çalışma Grubu olarak Vural Tunalı başkanlığında SGK’na tüm bu sorunları iletmek için yapacağımız görüşmeye Ahmet Metin hocamızın da katılma isteği onun Majistral alanına olan ilgisini ortaya koymuştu. Zaman içerisinde Ahmet Metin hocamızla ‘’Majistral Tedavi Sanatı’’nın gelişmiş Ülkeler seviyesine çıkartılması ile hastaların tedavi kalitesinin yükseltilmesini hedefleyen hekim-eczacı ortak çalışma grubunun oluşturulması, bu çerçevede ilk olarak kaynak bir kitap hazırlanması hususunda fikir birliği içerisinde olduğumuz görüşmeler yapmaya başladık. Ancak birtakım nedenlerle çok arzu ettiğimiz bu çalışmalar bugüne kadar gerçekleşemedi. Nihayet geldiğimiz süreçte Majistral Eczacıları Derneği’mizin kurulması bu projemizin tekrar gündeme gelmesine vesile oldu. Artık Ülkemizde ilk defa Hekim-Eczacı birlikteliği ile multidisipliner yaklaşımla ‘’Majistral Tedavi’’de kaynak oluşturacağına inandığım reçeteyi yazacak hekimin masasında ve ilacı hazırlayacak eczacının laboratuvarında bulundurabileceği ortak bir kitaba kavuşmanın zamanı geldiğine inanıyorum.

Temmuz 2021
Uzm. Ecz. Ahmet Nezihi PEKCAN
İsterseniz gelin bu kitabın amacını ve öyküsünü bir de Ahmet Metin hocamızın kaleminden okuyalım….

Hekimlerce formülü yazılarak eczacılar tarafından hazırlanan majistral ilaçlar, günümüzde en çok deri hastalıkları uzmanlarınca tercih edilmekte olup hastalarımızın tedavisinde, hastalığa ve bireye özgü tedavi şeçenekleri sunan bir yaklaşımdır.
Tıp biliminin ileri olduğu birçok ülkede hastaların tedavisinde sıklıkla başvurulan majistral tedavi yönteminde Ulusal Standart Formüller’in oluşturulduğunu görmekteyiz. Toplumda çeşitli nedenlerle bulunamayan yetim ilaçların yapımında önem arzeden, kamunun sağlık harcamalarında daha ekonomik çözümler içermesi gibi sebeplerle eczanelerde majistral üretimin bu ülkelerde desteklendiğini, sürekli yenilenen, geliştirilen formülasyonlarla majistral gelişim süreçlerinin yaşandığına şahit olmaktayız. Yeni taşıyıcılar, aktif ajanlar ve kullanıma hazır bazlarla tedavi kalitesinin arttığı bir dönem yaşamaktayız.
Majistral üretim; Ülkemizde henüz hazır müstahzarı olmayan etken maddeleri içerebilen, çeşitli farmasötik formlarda yapılabilen, başka Ülkelerde kullanıma girmiş ancak ülkemizde henüz ruhsat almamış, ya da üretimin durması gibi sebeplerle bulunamayan ilaçlar gibi birçok özel durum için de başvurulan bir tedavi şeklidir. Bu nedenle dermatolojide vazgeçilemeyen bir tedavi yaklaşımıdır. Tüm bunlara rağmen Ülkemizde majistral üretim konusuna gerekli ilginin gösterilmediği de bir gerçektir.
İlaç sanayiinin gelişmediği, hazır müstahzarların bu kadar öne çıkmadığı dönemlerde içerikleri birbirinden farklı, nerdeyse her hekimin kendine özgü belirlediği formüllerin hastalara reçete edildiğini bilmekteyiz. Sonuçta standardize olmayan; birçoğu allerjik, irritan, etkisiz, hatta kimi zaman toksik etkenler içeren formüllerin kullanıldığını görmekteyiz.
Geçmişte eğitim aldığımız bölümlerde hocalarımız veya arkadaşlarımızdan aldığımız bu formüller halen varlıklarını devam ettirmekte olup, bazen karşımıza çıkmakta olsa da çoğu unutulmuş, yerlerine de daha etkili ve modern yapıda (taşıyıcı + aktif molekül) olan yenileri konamamış, standart ulusal formüller oluşturulamamıştır.
Bu nedenle majistral reçete yazan hekim ve yapan eczane sayısı giderek azalmış, tababet ve eczacılık sanatında majistral kullanımı artık unutulmaya yüz tutmuştur.
Dermatoloji alanında hızla majistral formüllerden uzaklaşıyor ve giderek daha az majistral reçete yazıyoruz. Bu nedenlerin en başında majistral formüllerle ilgili akademik bakış açısıyla yazılmış kaynak bir kitabımızın olmayışı gelmektedir.
Artık bu sıkıntıların aşılması, majistral formüllerin optimize olanların belirlenmesi ama daha da önemlisi gelişmiş ülkelerde kullanılan modern ve etkili formüllerin Türk Dermatoloji pratiğine de kazandırılması gerekiyordu. Bunu yakın çevremde hep dillendiriyordum ama bir karşılık bulamıyordum.
Tam o günlerle Majistral ilaç ve formüller hakkında engin bir bilgi birikimi ve deneyimine sahip, çeşitli eserleri (kitaplar ve makaleler) bulunan; bir yandan hazırlanması zor formülleri hazırlarken diğer yandan bunları meslektaşlarına tanıtan “Uz. Ecz. Ahmet Nezihi Pekcan” beyle tanıştık. Majistral ilaçların artık hekimlerce daha az yazılması nedeniyle eczacıların da giderek ilaç hazırlamaktan uzaklaştıkları bilgisini iletti.
Bunun üzerine 2017’de hekim-eczacı iş birliği ile bir kitap yazmayı planladık. Bu kitap her majistral kitapta mevcut temel farmasötik teknoloji öğretilerinin yanında majistral maddelerin (eksipiyan, etken), temel baz formülleri ve örnekleri, deri hastalıklarında kullanılacak belli başlı formülleri içerecekti. Günlerce uğraşıp listesini çıkardım. Son olarak bu listeye FDA da onaylanan topikal müstahzarların etken ajanlarını da ekledim.
Önceki listede 348 madde vardı. Bunları yazacak olan isimleri belirleyip yazım örnekleriyle ve elimdeki tüm kaynak kitaplarla birlikte yazarlara gönderdim. Buraya kadarı kolay olandı.
Zor olanı ise; her yazarın yazdığı maddeye ait tüm formülleri bulup, bunlardan en uygun olanlarının seçilmesi ve hastalıklara göre tasnifinin yapılmasıydı…. ve gelecek binlerce formülden aynı olanların ayıklanıp nasıl hazırlanacağının yazılıp hangisinin ne tür endikasyonlarda kullanılabileceğini belirlemek ve kitap içerisinde bağlantılı şekilde yerleştirilmesinden ibaretti.
Ahmet Nezihi bey bu sırada yüksek lisans tezine yoğunlaşmıştı. Ben buna bir çözüm arıyor ama bir türlü bulamıyordum. Bu arada bazı yazarlarımız kendi maddelerini yazdı ve gönderdiler.
Bu arada hastane değişikliği, kongre konuşmaları derken bir de Türk Dermatoloji Derneği (TDD) Epidermolizis Bülloza Çalışma Grubu (EBÇG) grup başkanlığını üstlenmek zorunda kaldım ve grubun çalışmalarıyla ben de tamamen bloke oldum. Ardından annemi kaybettim, onun acısını yaşadığım AŞH den bir süre uzaklaşma amacıyla 40/B göreviyle başka bir üniversitede Anabilim Dalı ve klinik kurma çalışmalarına başlayınca ‘’Dermatolojik Majistral İlaçlar’’ kitabı bir köşede kaldı. Ancak aklımdan hiçbir zaman çıkmadı.
Geçen zaman içerisinde Ahmet Nezihi Bey de tezi ile birlikte yüksek lisans eğitimini tamamladı. Majistral ilaçlara ilişkin sorunlarla daha yakından ve planlı şekilde uğraşmak için “Majistral Eczacıları Derneğini” (https://majistraleczader.org) kurarak başkanı oldu. Böylece eczacılar cephesinde bir kurumsallaşma da sağlandı. Dernek içi eğitim programları başladı.
Majistral Eczacılar Derneği’nin kitabı her yönüyle destekleme kararı aldığı bu kitap projesinde Dermatoloji cephesinde de bir kurumsallaşma gerekiyordu. Bu amaçla TDD Yönetim kuruluna başvurarak ‘’Majistral İlaçlar Çalışma Grubu’’ kurulmasını önerdim. Bu önerim çok yerinde ve olumlu karşılanmakla birlikte COVID-19 pandemisi nedeniyle görev süresi dolan Yönetim Kurulunun devir hazırlıklarına başladığı ve bu süreçte yeni gruplar kurmama kararı alındığı için çalışma grubu oluşturma kararı yeni yönetim kuruluna bırakıldığı bilgisi iletildi. Önerim TDD Olağan Genel Kurul toplantısında ya da yeni TDD-YK’da görüşülecek olup önerimin kabul edilmesi durumunda çalışmalarımız TDD bünyesinde devam edece ve sonrasında buradaki dermatolog yazarların da çalışma grubuna dahil olması planlanmaktadır.
Kitabın üstte bahsedilen, çözümsüz kalan kısmı yani formüllerin ayıklanması, optimize edilmesi ve hastalıklara göre tasnifinin nasıl yapılacağı sorunu da aşılmış olup bu sorun “hekim + eczacı” yazar birlikteliği ile çözülecektir. Alanında ilk kez ve multidisipliner yaklaşımla yazılan güzel bir eser ortaya koymayı hedefledik. Bu yeni bölümlerin konu ve yazarlarını belirleme çalışmamız halen sürüyor, tamamlanınca sizlere ayrıca bildirilecek.
Kitabımızın yeni konu başlıkları halen oluşturulmaya devam ediyor. Tamamlandığında iki cilt halinde basılmasını hedefliyoruz. Madde yazarları belli oldu. Majistral çözümlerle tedavisi yapılabilen dermatolojik hastalıkların konu başlıkları da tamamlandı. Majistral reçete yazımına ilişkin mevzuatlar gibi diğer konu başlıkları da belirlendiğinde aramıza yeni katılmış yazarlarımızla birlikte kaldığımız yerden devam edip kitabı çok kısa bir sürede tamamlayacağız.
Kitap ilk tasarlandığına göre daha düzenli, yararlı ve kapsamlı olacak. Türkçe basımı tamamlandığında Türk Tıbbı açısından mükemmel bir kaynak kitap olacağını düşünmekteyim.
Bundan öte, kitabın bize daha yeni, modern yapılı, etkili, kolay hazırlanabilen, sorunsuz ve optimize formülleri kazandırmasını; majistral tedavilere daha güçlü ve bilimsel zeminli yeni bir dönüşe, dönüşüme öncülük etmesini, böylece gelecekte kendi Ulusal Formüllerimizin oluşmasına katkı sağlamasını diliyorum.
Konuyla ilgili bugüne kadar ortaya konan eserler ya eczacı ya da dermatolog perspektifinden oldu. Bu kitapla birlikte multidisipliner yaklaşımla yazılacak formüller farklı bir konseptle çok yazarlı olarak alanında ilk eser olacağını düşünmekteyim. Kitapta hedeflenen başarı ve kaliteye ulaşılırsa (bundan da hiç şüphem yok) uluslararası basımını da yapma düşüncesindeyiz. Projenin şimdiden Türk Tıp Camiasına katkı sunmasını diliyorum…
Temmuz 2021.
Prof. Dr. Ahmet METİN