3- 4 Ağustos tarihli gazetelerde “TDK’dan Eczacılık Sözlüğü” gibi başlıklar ile İlaç ve Eczacılık Terimleri Sözlüğü’nün piyasaya çıkışı duyuruldu. Tabi her zaman olduğu gibi 12.000 kelimelik dev içerikten “kendilerine göre sıra dışı” birkaç kelime seçilerek başlıklara yansıdı: Mesela, Milliyet’te “Grip oldu paçavra hastalığı!” manşetti. Alttaki metinde ise “prezervatif-kaput”, katarakt-akbasma” , “anksiyete-kaygı”, “malign-kötücül” gibi terimler zaten halk arasında yüzyıllardır kullanıyordu. Tabi bu durum aslında haberi hazırlayan muhabirlerin biraz cehaletinden kaynaklanıyordu. Aslında kelimelerin aslının etimolojisine bakılsa çok daha saçma gelebilecek anlamlara geldiği görülüyor. Mesela; “kromatografi-chromatography” Yunanca “chroma: renk” ve “graphy: çizgi, yazı, çalışma alanı“. Bu durumda kromatografi “renkli çizgi” ya da “renk-bilimi” gibi bir anlamda. Ancak eczacılıkta sık kullanılan bir teknik olarak biz farklı bir tanım yapmaya çalışmadık. Bizim üzerinde hassasiyetle durduğumuz konu dilimizde İngilizce, Fransızca, Arapça ve Farsçadan doğrudan gelerek yerleşmiş, ancak Türkçemizde tam karşılığı bulunan kelimeleri ortaya çıkarmak, yoksa da ABARTMADAN uygun birleşik kelime oluşturabilmek. Mesela, enflamasyon (Fransızca) ya da iltihap (Arapça yanma anlamında) yerine Türkçe “yangı” tam olarak patolojiyi de yansıtması bakımından güzel bir karşılık. Ya da Arapça “Gıda” yerine Türkçe “Besin” kelimesini tercih ettik.

Aslında beni rahatsız eden, özellikle tıbbi terminolojide çoğunluğu İngilizce metinlerin Türkçe harflerle yazılarak Türkçeleştirildiğinin zannedilmesi. Bu suretle dilimizin hızla YOZLAŞTIĞINI görüyorum. Bu bakımdan bu sözlüğün Türkçemizi korumak için çaba harcayan idealistlere önemli bir kaynak oluşturacağını ümit ediyorum.

Sözlük Nasıl Hazırlandı

22 Temmuz 2014 tarihinde yapılan basın açıklaması ile Türk Dil Kurumu tarafından basımı yapılan “İLAÇ VE ECZACILIK TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ” piyasaya çıktı. 12 yıl boyunca başkanlığını benim yaptığım İlaç ve Eczacılık Terimleri Çalışma Grubu tarafından hazırlanan bu sözlük bildiğimiz kadarı ile dünyada tek. Eczacılık terimleri ile ilgili aynı kapsamda ve güncel terminolojiyi de kapsayan başka bir sözlük bulunmuyor. 2004 yılında başlayan bu hazırlık, kendi uzmanlık alanlarımızda hazırladığımız metinleri her ay iki hafta sonu Ankara’da Türk Dil Kurumu toplantı salonlarında Cumartesi ve Pazarları sabahtan akşama kadar tartışarak büyük özveri ve emekle hazırlandı.

İlaç ve Eczacılık Terimleri Çalışma Grubu Eczacılığın çeşitli alanlarından ve Tıp alanından 1 ve TDK uzmanı olmak üzere 11 Öğretim Üyesinden oluşmuştur:

Prof.Dr. Erdem YEŞİLADA (Grup Başkanı) ve Prof.Dr. Ahmet AYDIN: Yeditepe Üniv.,

Prof.Dr. Rahmiye ERTAN: Ankara Üniv.,

Prof.Dr. Göknur AKTAY: İnönü Üniv.

Prof.Dr. Bahar TUNÇTAN ve Doç.Dr. C. Kemal BUHARALIOĞLU: Mersin Üniv.

Prof.Dr. Yalçın ÖZKAN ve Doç.Dr. Ayhan SAVAŞER: Gülhane Askeri Tıp Akademisi,

Prof.Dr. İlkay KÜÇÜKGÜZEL: Marmara Üniv.

Prof.Dr. Cengiz YAKINCI: İnönü Üniv., Tıp Fakültesi,

Prof.Dr. Hamza ZÜLFİKAR: TDK Uzmanı

Ayrıca Biyokimya terimlerinde Doç.Dr. Sevgi Akaydın (Gazi Üniv.) ve Doç.Dr. Necmiye Canacankatan (Mersin Üniv.)’dan destek alınmıştır.

İlaç ve Eczacılık Terimleri Sözlüğünde 12.000 adet terimin tanımları ve yönlendirmeleri yapılmıştır. Bu suretle sağlık meslekleri ile hastalar arasında iletişimin kolaylaşması, birbirlerini daha iyi anlamaları sağlanabileceği düşünülmektedir.

Bu çalışma, bütün alanlarıyla ilaç ve eczacılık terimlerini içeren ve tanımlayan Türkçe kaynakların eksikliği görülerek doğrudan eczacılıkla ilgili temel kavramların adlandırılması, terim birliğinin sağlanması, mümkün olduğu ölçüde yabancı sözcüklere uygun Türkçe karşılıkların bulunması ve diğer ilgili bilim dallarının kaynaklarında geçen eczacılıkla ilgili terimlerin bir araya getirilmesi ve tanımlanması amacıyla yürütülmüştür.

Hazırlanan sözlükte günümüze kadar sağlık ve fen bilimleriyle birlikte ele alınan ve birçok terimi ortak olan eczacılık terimleriyle tıp, biyoloji ve kimya terimleri arasında yer alan ve tanımlanan birçok terimin eczacılık bilimindeki kullanım yeri ve anlamlarındaki farklılık ortaya konulmuş, ayrıca, ders kitaplarında ve bilimsel başvuru kaynaklarında geçen ancak tıp, biyoloji ve kimya sözlüklerinde yer almayan eczacılıkla doğrudan ilgili terimler de yer almıştır.

Tanımlar yapılırken yazım konusunda Türk Dil Kurumunun Yazım Kılavuzunda belirtilen kurallara uyulmuştur. Birçok yabancı terime Türk dilinin kurallarına uyan yeni karşılıklar türetilirken terimlerin Türkçe karşılıklarının kullanılmasına öncelik verilmiş, ancak bazı durumlarda kavram karışıklığına meydan vermemek için yaygın ve yerleşmiş kullanım bakımından kökeni yabancı olan terimlere de yer verilmiştir.

İlaç ve Eczacılık Terimler Çalışma Grubu tarafından; bilimsel alanda yaşanan hızlı gelişmeler karşısında bilim dilinin de aynı hız ve etkinlikte gelişmesi, kendini yenileyebilmesi gerektiği, bilim dilimizin de gelişmelerin karşısında yeterli zenginlik ve etkinlikte ilerleyebilmesi için bilim alanında uğraş veren tüm bilim adamlarının konuya gereken önemi vermesi ve gerekli özeni göstermesi gerektiği değerlendirilmiştir. İlaç ve Eczacılık Terimleri Sözlüğü’nün tüm sağlık çalışanlarına, tüm bilim alanlarına ve Türkçemize yararlı olmasını diliyoruz.