Tüketiciler zaman tasarrufu, mağaza ve ürün çeşitlerinin yetersizliğinin olması gibi nedenlerle internet alışverişine yönelmekte, internet bağlantısının olduğu her yerden alışveriş yapabiliyor. Ancak internet yoluyla alışverişin de tüketiciye sağladığı faydalar dışında çeşitli durumlarda zararları da olabilir.

Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle birlikte internet kullanımı da oldukça yaygınlaşmıştır. Günlük hayatta hemen her alanda tüketiciler internet aracılığıyla bütün işlemlerini yapabilmekte olup bu işlemlerin en yaygını da internet aracılığıyla satış olarak karşımıza çıkmaktadır. İnternet aracılığıyla satışlarda tüketici mağazaya bizzat gitmek yerine internet ortamında mal alımı yapmaktadır. Bu yolla yapılan mal alımının tüketiciye faydaları olduğu gibi zararları da bulunmaktadır.

Tüketici internet sayfasına güvenerek mal satın almakta ancak sipariş üzerine gelen ürünlerde ayıplı mal teslimi söz konusu olabilmektedir. Ayıplı maldan anlaşılması gereken internet portalında ya da reklamlarda belirtilen özelliklerden bir veya birkaçını taşımaması, tüketicinin maldan beklediği faydayı ortadan kaldıran maddi, hukuki ya da ekonomik eksikliklerdir.

Tüketiciye ayıplı malın teslim edilmesi durumunda sektörde bilinir ve güçlü markalar dışında sorunun çözülebilmesi için muhatap bulunamamakta ya da muhatap bulunsa da iletişim güçlüğü çekilmektedir.

Satıcının sözleşmeye aykırı olarak ayıplı malı tüketiciye teslim etmesi durumunda Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) m.11’ de belirtildiği üzere seçimlik hakları vardır. Bu haklar aşağıdaki şekildedir:

a) Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
b) Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
c) Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
ç) İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme.

Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür. Seçimlik haklardan ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesinin satıcı için orantısız güçlükleri beraberinde getirecek olması hâlinde tüketici, sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim haklarından birini kullanabilir. Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi haklarından birinin seçilmesi durumunda bu talebin satıcıya, üreticiye veya ithalatçıya yöneltilmesinden itibaren azami 30 iş günü içinde yerine getirilmesi zorunludur.

Tüketicinin sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim hakkını seçtiği durumlarda, ödemiş olduğu bedelin tümü veya bedelden yapılan indirim tutarı derhâl tüketiciye iade edilmelidir. Seçimlik haklar dışında tüketicinin tazminat talep hakkı da saklıdır.

Satıcı tarafından tüketiciye malın teslim tarihinden itibaren altı ay içinde ortaya çıkan ayıpların, teslim tarihinde var olduğu kabul edilir. Bu durumda malın ayıplı olmadığının ispatı satıcıya aittir. Tüketicinin, sözleşmenin kurulduğu tarihte ayıptan haberdar olduğu veya haberdar olmasının kendisinden beklendiği hâllerde, satıcının sorumluluğu söz konusu değildir. Ancak teknik düzenlemesine uygun olmayan mallar hiçbir şekilde satışa çıkarılamaz.

Tüketicinin seçimlik haklarını kullanmasının süre olarak da bir üst sınırı bulunmakta olup, TKHK’da zamanaşımı konusu da düzenlenmiştir. Kanunlarda veya taraflar arasındaki sözleşmede daha uzun bir süre belirlenmediği takdirde, ayıplı maldan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Ancak ayıbın ağır kusur ya da hile ile gizlenmesi durumunda zamanaşımı hükümleri uygulanmayacaktır.

Satıcının tüketiciye ayıplı mal teslim etmesi dışında gecikmeli teslim edilmesi de uygulamada ortaya çıkan sorunlardandır. Satıcının, siparişinin kendisine ulaştığı andan sonraki 30 gün içerisinde malı tüketiciye teslim edilmesi gerekir. Aksi halde tüketici sözleşmeyi haklı nedenle feshedebilir. Haklı fesih halinde satıcının fesih bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren 14 gün içerisinde tüketicinin tüm ödemelerini yasal faiziyle birlikte iade etmesi gerekmektedir.

Tüketici ayıplı mal ya da geç teslim hususları dışında da malı teslim aldığı günden itibaren 14 gün içerisinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir. Tüketici eğer cayma hakkı konusunda bilgilendirilmezse ya da eksik olarak bilgilendirilirse 14 günlük süreyle bağlı olmayıp her halükarda 1 yıl içerisinde cayma hakkını kullanmalıdır. Tüketici, cayma hakkı süresi içinde malın olağan kullanımı sebebiyle meydana gelen değişiklik ve bozulmalardan sorumlu olmayıp satıcı 14 gün içinde bedel iadesi yapmalıdır.

Tüketicilerin kanunen sahip oldukları hakları kullanmasına karşın haklarını elde edememesi durumunda parasal sınırlar dikkate alınarak Tüketici Hakem Heyetine başvurulmalıdır. Tüketici Hakem Heyeti kararlarına karşı kararın tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde tüketici mahkemelerine başvurulması mümkündür.

(*) Av. Bejna YÜCEL’ in katkılarıyla…