Obezite, tüm dünyada sağlık örgütleri tarafından içinde bulunduğumuz çağın en önemli sağlık sorunlarından biri olarak kabul ediliyor. Diyet reçeteleri, cerrahi seçenekler dâhil çeşitli tedavi uygulamaları ya da ilaç formülleri her türlü zayıflama önerisinin, “bedeli ne olursa olsun” yüksek talep gördüğü bir gerçek. Aynı sağlık örgütlerinin sigara ile ilgili ortaya koyduğu olumsuz görüşlerin etkinliği göz önüne alındığında bu yüksek talebin sağlık örgütlerinin uyarıları ile ne derede ilişkili olabileceği tartışılabilir. İnsanların büyük bir çoğunluğu “fit bir görünüşe”, ideal ölçülere ulaşabilmek ya da ölçülerini koruyabilmek için en riskli önerileri bile gözü kapalı kabul edebiliyor.
Kilo kontrolüne yönelik yaklaşımlar arasında doğal zayıflama ürünleri -daha güvenli olduğu düşüncesi ile- yüksek talep görmektedir. Yağ yakıcılar, metabolizmayı hızlandırıcılar, yağ ve şekerin emilimini engelleyenler, ödem sökücüler, vd. Ancak bu doğal desteklerin ne derecede etkili olabildiği konusu oldukça spekülatif. Yürütülen kimi klinik çalışmalarda etkisiz olduğu görülürken, bazılarında etkili olduğu öne sürülüyor. Hiç şüphesiz her ferdin genetik yapısı, beslenme ve yaşam şekli, dolayısıyla “şişmanlık nedeninin” farklı olduğu göz önüne alınırsa bu ürünlerin herkes için yararlı olabileceğini ummak yanıltıcı olacaktır.
Zayıflama rejimlerinde yaygın uygulanan doğal ürünlerden biri de konjüge linoleik asit (CLA). CLA otla beslenen hayvanların yağ dokusunda da bulunan ve bir grup linoleik asit izomerlerinin bağlanması ile oluşan bir konjuge dien. CLA et ve süt ürünlerinin bileşiminde de bulunuyor. CLA’nın lipit metabolizmasını düzenleyerek ve adipoz dokunun boyutunu azaltarak kilo verdirebileceği ileri sürülmektedir. Etki şekli üzerinde yapılan öneriler, CLA’nın lipoprotein lipaz ve stearoil koenzim A desatüraz enzimlerini uyararak lipit birikmesini azaltmasının yanı sıra yağ metabolizmasında rol oynayan PPAR (peroksizom proliferatör-ile aktivate olan reseptör gama) reseptörlerinin aktivasyonu ve proenflamatuvar sitokinlerin stimülasyonu suretiyle etkili olduğu şeklinde.
Klinik çalışmalar, ilaçlar kadar besin desteklerinin etkinlik değerlendirmesinde de önemli katkılar sağlamaktadır. Ancak sonuçların güvenilirliği uygulanan parametrelere bağlı olarak çok büyük farklılıklar gösterebilmektedir. Bu nedenle sonuçların güvenilirliği randomize, plasebo kontrollü, çift-körlü, çok merkezli vb. parametrelerden ne kadarının göz önüne alındığı ile bağlantılıdır. Meta analiz çalışmaları ise, belirli bir ürün üzerinde farklı deneysel kurgular ile yürütülen klinik araştırmaların sonuçlarının birlikte değerlendirildiği çalışmalardır. Bu tip çalışmalarda araştırıcılar tarafından belirlenen kalite parametrelerine göre seçilen klinik çalışmaların sonuçları istatiksel yöntemler ile değerlendirilerek bir ürünün etkinliği konusunda daha kapsamlı sonuçlar elde edilmeye çalışılır.
CLA’nın zayıflatıcı etkisinin bulunup bulunmadığı konusunda daha açıklayıcı bir fikir edinebilmek üzere, etkinliği üzerinde şimdiye kadar yürütülmüş plasebo-kontrollü, çift-körlü ve randomize tasarımda ve en az 6 ay süre ile sürdürülmüş, 974 kişiyi kapsayan 7 çalışmanın meta analizi sonuçları ile ilgili bir değerlendirmeden bahsetmek istiyorum.
Meta analiz çalışmasının sonuçları CLA desteğinin plasebo verilen gruplara oranla vücut ağırlığında istatiksel olarak zayıf belirginlikte bir azalma sağlayabildiğini gösteriyor. Ancak farklı zayıflama parametreleri üzerinde etkinliği farklı. CLA vücut yağ ve beden-kütle indeksi (BKİ) üzerinde etkinliği istatiksel olarak zayıf bir belirginlik derecesindeyken, bel çevresinde belirgin bir etkinliği bulunmuyor.
Bu meta analiz çalışmasında değerlendirmeye alınan klinik çalışmalar sadece CLA ‘nın uzun süreli uygulaması ile alınan sonuçları yansıtıyor. Dolayısıyla bu meta analiz çalışması, farklı besin desteği kombinasyonları ve diyet/egzersiz önerileri ile birlikte CLA’nın uygulaması durumunda CLA’nın ne derecede etkili olabileceği konusunda bir fikir vermemektedir.
Onakpoya IJ, ve ark., 2012: The efficacy of long-term conjugated linoleic acid (CLA) supplementation on body composition in overweight and obese individuals: A systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Eur.J.Nutr. 51, 127-34.
