23.05.2005 tarihli resmi gazetede yayınlanan Kozmetik Yönetmeliği gereğince, piyasaya arz edilen bir kozmetik ürünün, normal ve üretici tarafından öngörülebilen makul kullanım şartları altında uygulandığında insan sağlığına zarar vermeyecek nitelikte olması gerekmektedir. Ancak bir kozmetik ürünün normal ya da öngörülebilir kullanımı sonrasında, insan sağlığını olumsuz etkileyen beklenmedik, istenmeyen etkileri görülebilir.

Kozmetik ürünler milyonlarca tüketici tarafından kullanılmaktadır. Bu ürünlerin kullanımının giderek artması ve her gün kullanılması özellikle lokal deri etkileri başta olmak üzere istenmeyen advers etkilere yol açabilir. Örneğin, alerjik kontak dermatite bağlı hastane başvurularının en yaygın sebeplerinden biri de kozmetiklerdir. Giderek artan kozmetik kullanımı ve alerji vakaları düşünüldüğünde, bu ürünlerde alerjen metallerin izlenmesi önem kazanmıştır. Sizlere bu kapsamda yaptığımız çalışmaları ve sonuçlarını kısaca özetlemek istiyorum.

Nikel, krom ve kobalt alerjik kontak dermatite yol açtığı bilinen metallerdir. Yeditepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Toksikoloji Anabilim Dalında gerçekleştirdiğimiz çalışmada, maskara (n=5), göz kalemi (7), göz farı (12), allık (4), ruj(6), oje(10) ve vücut losyonu (4) gibi en sık kullanılan toplam 48 kozmetik üründe nikel, krom ve kobalt gibi alerjen metal düzeyleri araştırıldı. Çalışma sonucunda analiz edilen tüm ürünlerde alerjen metallerden en az ikisine rastlandı. Analiz edilen kozmetiklerin 33’ünda nikel, 47’sinde kobalt, krom ise tüm ürünlerde saptandı. Ayrıca, nikel saptanan ürünlerin %97sinde, krom saptanan ürünlerin %96’sında ve kobalt saptanan ürünlerin %54’ünde bu metallerin hassas bireyler için belirlenen nihai değer olan 1µg/g’dan daha yüksek olduğu tespit edildi. Bu alerjen metallerin kozmetik ürünlerde 1µg/g’dan daha yüksek konsantrasyonda bulunması, bu ürünlere olan hassasiyet riskini arttırmaktadır. Ayrıca kozmetiklerin sürekli kullanımı, zarar görmüş bölgelere uygulanması, güneş ışığına maruz kalması da bu metallerin tahriş, hassasiyet veya allerji yapma riskini arttırmaktadır.

Saç bakım ürünlerinde yaptığımız bir diğer çalışmada da Türkiye’de satılan 105 saç bakım ürününün %94’ünde nikel tespit edilmiş, örneklerin %17’sinde nikel içeriğinin alerjik kontak dermatit oluşturacak limit değerin üzerinde olduğu saptanmıştır. Dünya genelinde nikel alerjisine bağlı görülen kontak dermatit prevalansının yaklaşık %9 olduğu düşünülürse, toplumun büyük kesiminin kullandığı kozmetiklerde saptanan alerjen metallerin hassas bireyler için belirlenen limit değerin altında olması önemlidir.

Alerjen metallere çok çeşitli kaynaklardan maruz kalıyoruz!

Aslında burada vurgulamak gereken bir diğer konu da kozmetiklerin alerjen metallere maruz kaldığımız tek kaynak olmamasıdır. Kıyafetlerde bulunan fermuar, kemer gibi metal parçalar, implantlar gibi tıbbi cihazlar, mücevherler, kol saati, deri ürünler, deterjanlar da alerjen metalleri çeşitli oranlarda içerdiğinden, bu metallere toplamda ne kadar maruz kalındığını değerlendirmek önemlidir. Çünkü sürekli alerjenlere maruz kalmak kronik dermatit gelişimine yol açabilir.

Kozmetovijilans

Kozmetovijilans kozmetik ürünlerin normal ya da öngörülebilir koşullar altında kullanımında gözlenen istenmeyen etkilerin spontan bildirimlerinin toplanması, değerlendirilmesi ve izlenmesi faaliyetlerini ifade eder. Kozmetik ürünlerin pazarlama sonrası izlenmesi halk sağlığını korumak için oldukça önemlidir. Ülkemizde de kozmetik ürünlerin güvenli şekilde kullanılmasının sağlanması ve kozmetik ürünlerin yol açabileceği zararların en az düzeye indirilmesi için gerekli tedbirlerin alınması amacıyla istenmeyen etkilerin bildirilmesi ve kozmetovijilans faaliyetlerinin arttırılması gerekmektedir. Bu doğrultuda, kozmetik ürün kullanımı sonucunda kaşıntı, döküntü, alerji gibi her hangi bir istenmeyen etki görülmesi durumunda Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK) resmi internet sayfasında bulunan (http://www.titck.gov.tr/Denetim/Kozmetovijilans) Kozmetik istenmeyen etki bildirim formunu doldurarak sağlık mesleği mensupları olarak mesleğimizin gereğini yerine getirmeliyiz. Bu hem pazarlama sonrası yapılan araştırmalara katkıda bulunmak, hem de halk sağlığını korumak için oldukça önemli.

Sağlıklı günler dilerim…

Kaynaklar:

- Sipahi H, Charehsaz M, Sonmez I, Soykut B, Erdem O, Aydin A. Assessment of cadmium, lead and nickel levels in hair care products marketed in Turkey. J Cosmet Sci, 2014; 65: 239-244.

- Sipahi H, Charehsaz M, Gungor Z, Erdem O, Soykut B, Akay C, Aydin A. Risk assessment of allergen metals in cosmetic products. J Cosmet Sci. 2015 Sep-Oct; 66(5): 313-23.