Tüm dünyada yaygınlaşan sağlıklı yaşam ve iyiliğin devamlılığı hali (wellness) en başta sağlıklı beslenme ve sağlığı destekleme alanlarında gelişiyor. Tüketiciler beslenmelerinde doğal, taze ve en az işlemden geçmişi ararken; bir taraftan da hastalıklardan korunma sağlayan ve sağlığı destekleyen ürün arayışı içerisindeler. Bu da “Nutrasötikler” dediğimiz alanı büyütüyor. “Nutrasötikler” gıda ile ilaç arasında kalan oldukça geniş bir alan. Bu alanda fonksiyonel gıdalar (probiyotikli yoğurtlar gibi), besin destekleri (protein tozları vs) ve destek tedaviler (vitamin, mineral ve yağlar gibi) yer alıyor. Bu pazarın tüm dünyada 2018’de 250 milyar dolar olması bekleniyor. Bu sayıların artışında önemli bir neden yaşlanan nüfus ve bu nüfusun yaşlanmama çabası. Şu anda dünya nüfusunun yaklaşık %8’i 65 yaş üzerinde ve bu sayı 500 milyonun üzerinde insan demek oluyor. 2030 yılında 65 yaş üzeri grup yüzde 13’e ulaşmış olacak. Pazarın büyümesine orta gelir seviyesindeki kişilerin söz konusu ürünlere para ayırma oranının artışı da katkıda bulunuyor.

Besinler ve sağlık arasındaki ilişki yeni bir kavram değil. Hippokratın M.Ö 400’lü yıllarda söylediği gibi “Besinler ilacımız; ilacımız besinlerimiz olsun”. Aslında normalde tükettiğimiz besinlerin bir çoğunun içerisinde sağlık faydası bulunuyor. Lifli besinlerin prebiyotik etkisi, mayalanmış gıdalardaki probiyotikler, doymamış yağlardaki esansiyel yağ asitleri, meyve ve sebzelerdeki vitaminler sağlığın devamlılığı için olmazsa olmazlar. Bununla birlikte fonksiyonel gıdalardan destek tedavilere uzanan geniş spektrum içerisinde hangi ürünün ne amaçla kullanılacağı ve nerede satılacağı konuları önemli noktalar. Potansiyelin büyüklüğü gerek gıda sektörünün gerekse ilaç endüstrisinin iştahını kabartıyor. Nutrasötikler alanında her geçen gün daha fazla bilimsel araştırma yapılıyor ve yayınlanıyor.

Türkiye’de duruma baktığımızda Prof.Dr. Osman Müftüoğlu’na göre, nutrasötikleri kullananların farklı beklentileri mevcut. Güne dinç başlamak, stresle daha kolay mücadele etmek, yağı eritmek, daha iyi uyumak veya cinsel gücünü desteklemek için bu ürünleri kullananlar olduğu gibi, kolesterolünü azaltabileceğini, belleğini güçlendirebileceğini ya da romatizmal sorunlarla daha kolay baş edebileceğini düşündüğü için satın alanlar da bulunuyor (www.hurriyet.com.tr). Türkiye’de besin destek ürünleri pazarı tüm dünyada olduğu gibi büyümekte. Pazarın tahmini büyüklüğü 2012 yılı verilerine göre 150-200 milyon dolar arasında (dunya.com., istanbuleczaciodasi.org., www.zaman.com.tr). Türkiye besin destek ürünleri pazarının 2020 yılında 205 milyon Euro’ya ulaşacağı öngörülüyor (www.nutraingredients.com). Euromonitor tahminlerine göre, Avrupa’da en büyük pazarlar başta I·talya ve Almanya olmak üzere Batı Avrupa ülkeleriyken Doğu Avrupa ülkelerinden Romanya, Türkiye, Bosna Hersek, Rusya ve Makedonya ise en hızlı büyüyen ve gelecek vaat eden ülkelerdir (www.htc.co.uk).

Bununla birlikte özellikle destekleyici tedaviler anlamında artan ilginin getirdiği riskler de bulunuyor. Özellikle televizyon izleme oranı yüksek ve eğitim düzeyi düşük kişilerin yoğun olarak iletişmi yapılan bitkisel karışımlara olan ilgisi ve onları bir nevi ilaç gibi algılamaları sağlık açısından önemli riskler taşımaktadır. Sağlık Bakanlığı denetiminden geçmemiş besin destek ürünlerinde bu risk daha fazla. İşte tam burada eczacının rolü çok önemlidir. Toplumun en çok güvendiği meslek gruplarından olan ve kişilerin sağlığıyla ilgili soruları en fazla sorduğu kişiler olan eczacılar, destek tedaviler alanında ayrıntılı bilgi sahibi olmalı, doğru ürünü etkinlik ve güvenlilik parametreleri açısından değerlendirmeli ve bu kriterler ışığında tavsiye etmelidir. Eczacının ürünün yerinde ve doğru kullanımını anlatması olası risklerin bertaraf edilmesinde olmazsa olmazdır. Eczacılar için de geleceğin en önemli danışmanlık ve büyüme alanı olan nutrasötikler bilgi ve ilgi gerektirmektedir.

Kaynaklar:

1. ATKearney. Winning the battle for consumer healthcare. Nutraceuticals: The front line of the battle for consumer health. 2014.

2. Nielsen. We are what we eat. Healthy eating trends around the world. January 2015.

3. Ergen A and Bekoğlu BF. Views Regarding Dietary Supplements in Turkey and a Research to Profile the Consumers. J Business Res Turk. 2016; 8(1): 323-41

4. Bourne Partners. Sector Report. Nutraceutical Industry. April 2013.