Değerli Meslektaşlarım Sarcoptes familyasına ait bir çeşit akar türü olan uyuz; deri altına girdiğinde burada yumurtlar; deri altında delikler ve tüneller açarak hızla ürer. Yetişkin dişi akar, yumurtalarını derinin üst katmanı olan epidermise yerleştirdikten sonra tüm hayatı boyunca insan derisinde yaşayabilir.
Sonbahar ve kış dönemlerinde daha sık görülen uyuz hastalığı insandan insana; uzun süreli temasla veya çarşaf, çamaşır gibi ortak kullanılabilen eşyalarla bulaşabilir. El sıkışma gibi kısa süreli dokunuşlarla hastalık oluşmaz.
Kaşıntı bulaşmadan 20 - 30 gün sonra, ortaya çıkar. Kaşıntının şiddeti, yaygınlığı, gece artması ve ailesel özelliği çok tipiktir. El parmak araları, dirsekler, karın, kalça, cinsel organlar, memeler en çok yerleştiği bölgelerdir. Yoğun kaşıntı izleri ve az sayıda böceğin kazdığı kırmızı tüneller görülür.
Tedavi titiz bir uygulama gerektirir. Önemli olan, erken dönemde doktora başvurup; hastalığın, çevreye yayılmadan ve başka sorunlara neden olmadan denetim altına alabilmektir. Deriye sürülerek böcekleri öldüren ilaçlar kullanılır. Ayrıca ağız yolu ile alınan ilaçlar da mevcuttur. Bulaşma kaynaklarının dezenfeksiyonu ile insan dışında uzun süre yaşayamayan böceklerin de ölmesi sağlanır. Çamaşır ve çarşaflar kaynatılabilir, kaynatılamayan eşyalar, kızgın ütüyle ütülenebilir veya bir hafta insandan uzak kalacak şekilde, poşetler içinde saklanır.
Bulaşıcılığı çok hızlı olan hatta salgınlara bile yol açan uyuz hastalığının tedavisi basit olup korkulacak bir hastalık değildir.
Fakat tedavi edilmediğinde ciddi problemlere, salgınlara yol açar. Kalabalık ortamlarda temas ile kişiden kişiye bulaşan uyuz hastalığı, sanılan aksine kedi ve köpek gibi hayvanlardan insana bulaşmaz.
Günümüzde uyuz hastalığının tedavisi kolay olup erken dönemde cilt doktoruna başvurarak tedavi planlanması toplum sağlığı açısından çok önemlidir.
Formül: WİLKİNSON MERHEMİ T.K. – POMMADE WİLKİNSON Rp. Kayın ağacı katranı Süblüme kükürt / aa 10.00 g Kalsiyum karbonat Sarı vazelin Potas sabunu / aa 20.00 g Formülde yer alan maddeler: Kayın ağacı katranı- Pix betulae- Pix betulina [DAB6]:
Ak huş ağacı (Betula pendula Roth), huşgiller (Betulaceae) familyasından Avrupa kökenli beyaz kabuklu bir bitkidir. Boyu 30 metreye kadar uzayabilen bu ağaca Avrupa'da sık rastlanır. Türkiye'de Kuzey ve Doğu Anadolu'da yetişir. Bitkinin kabuk ve dallarının kuru kuruya distile edilmesiyle Pix betulaea olarak bilinen bir katran elde edilir. Bu drog cilt hastalıklarında antiseptik olarak kullanılır. Kırmızı esmerden siyah esmere kadar değişen renkte, keskin kokulu, yakıcı lezzette kesif ince bir tabaka halinde iken yarı şeffaf bir sıvıdır. Mutlak alkol, kloroform, eter, karbon sülfür ve asetonda çözünür.
Çöktürülmüş kükürt soluk sarı renkte, çok ince, kokusuz, amorf veya mikrokristalize bir tozdur. Pratik olarak suda çözünmez; karbon disülfit'te 1:2 oranında yavaşça çözünür (çözünme çoğu zaman tam olmaz); zeytin yağında 1:100 oranında çözünür; alkolde çok hafif çözünür. Süblime kükürt sarı renkte, ince, kristalize, hafif kokulu bir tozdur. Pratik olarak su ve alkolde çözünmez; zeytin yağında az çözünür.
Kükürt keratolitik, hafif antiseptik, hafif antifungal ve antiparazitik etkilidir. Daha uygun ve daha etkili ilaçlar bulunmasına rağmen, akne, kepek, seboreik olgular, uyuz ve yüzeyel mantar enfeksiyonlarının tedavisinde yaygın olarak kullanılır. Kurşun asetatla kombine edilen çöktürülmüş kükürt kırlaşmış saçların renginin koyulaştırılması için kullanılır. Kükürt eskiden hafif iritan etkili bir laksatif olarak da kullanılmıştır. Kükürt homoeopatik tıpta da kullanılır.
Kalsiyum karbonat beyaz ve kokusuz billuri bir tozdur. Pratik olarak suda ve gliserinde çözünmez. Sudaki çözünürlüğü karbon dioksit veya amonyum tuzlarının varlığıyla artar; pratik olarak alkolde çözünmez; asetik asit, hidroklorik asit ve nitrik asitte efervesans göstererek çözünür.
Kalsiyum karbonat bir kalsiyum tuzudur. Kalsiyum vücutta en fazla bulunan beşinci elementtir.
Sarı vazelin- Sarı yumuşak parafin- Vaselin, gelbes [PH8; Ph.Eur.]- Vaselinum flavum- Paraffin, soft, yellow [BP; P.Cx.79]: Yarı katı sarımsı renkte olup erime derecesi 38-60 0C dir. Suda çözünmez. Sıcak alkol, aseton, gliserinde çözünür. Merhem sıvağı olarak kullanılır.
Potas sabunu- Sapo kalinus- Savon potassique:
Arap sabunuda denir, potasla yapılan yumuşak, koyu renk bir sabun olarak özetlenebilir. Bitkisel ya da hayvansal bir yağ ile potasyum hidroksit çözeltisinin birleşmesiyle oluşur.
Bezir yağı 43 g ve potas lesivi (%15'lik potasyum hidroksit çözeltisi) 58 g porselen veya kalaylı bir kapta su banyosunda karıştırılarak 700Cye ısıtılır, üzerine 5 g alkol ilave edilir. Daima karıştırarak alınan numune suda ve alkolde berrak çözününceye kadar ısıtmaya devam edilir. Böylece sabunlaşmanın tamamlandığı tespit edildikten sonra vezni su ile 100 g'a tamamlanır veya uçurularak 100 g'a indirilir.
Formülün hazırlanması: Kükürt havanda iyice ezilerek kalsiyum karbonat ile karıştırılır. Vazelin ve potas sabunu bir kapsülde su banyosunda eritilerek üzerine kayın ağacı katranı ilave edilir ve karışım homojen oluncaya kadar karıştırılır. Bu karışım havan içerisindeki tozların üzerine ilave edilerek tek tür bir karışım elde edilene kadar karıştırılarak formül sonlandırılır.
İyi bir hafta dileğiyle… Kaynak: 1-Tıbbi Formüler- Prof. Dr. Kasım Cemal Güven 2-Rx MediaPharma®2019 İnteraktif İlaç Bilgi Kaynağı 3-Farmasötik Teknoloji I- Prof. Dr. Enver İzgü
