Toprak ve musluk suyunda bulunan bir parazit türü olan Acanthamoeba adlı parazit insan ve hayvanlarda çok ciddi enfeksiyonlara neden olabilmektedir. Acanthamoeba parazitinin neden olduğu keratit özellikle kontakt lens kullananlarda kornea ülseri şikayetiyle körlüğe kadar varan sonuçlar doğurabilmektedir. Akanhamoeba keratit adı ile bilinen amip, gözün korneasını istila ettiğinde hastalık ortaya çıkar; kalıcı görme bozukluğu veya körlüğe neden olabilir.

Bu durum, Acanthamoeba lens ve göz arasındaki boşlukta yaşayabildiğinden, çoğu zaman kontakt lens kullanımı ile ilişkilidir. Bu durum kontakt lenslerin uygulanmadan önce uygun şekilde dezenfekte edilmeleri ve yüzme veya sörf yapmadan önce çıkarılmaları önerilerini desteklemektedir.

Kontakt lens takılmadan önce ve sonra ellerin gerektiği şekilde yıkanmaması ve çok amaçlı lens solüsyonlarının lensleri yeterince dezenfekte edememesi gibi nedenler enfeksiyon risklerini büyütüyor. Bazı kontakt lens solüsyonlarının dezenfeksiyon gücünün yetersizliği Acanthamoeba parazitinin gözde yayılmasına ortam hazırlamaktadır. Acanthamoeba parazitine karşı alınacak en iyi önlem hidrojen peroksit bazlı solüsyonlar kullanarak kontakt lens bakımı yapmak.

Acanthamoeba nasıl bulaşıyor?

Halk arasında göz yiyen parazit olarak bilinen Acanthamoeba; Musluk suyu, havuzlar, tozlu ortamlar, umuma açık tuvaletler, spor salonları duşları ve hijyen kurallarına dikkat edilmeyen her alanda bulaşma riski söz konusu olabiliyor. Acanthamoeba parazitinin neden olduğu keratit vakaları ve göz enfeksiyonlarına dünyada ender olarak rastlanmasına rağmen vakaların %75’i körlükle sonuçlanmaktadır.

Acanthamoeba parazitinden korunmanın yolları nelerdir?

Kontakt lenslerinizi (renkli lensler) arkadaşlarınızla paylaşmayınız.

Ellerinizi sıkça yıkayınız.

Havuz ve denizde yüzücü gözlüğü takın.

Lens bakımında hidrojen peroksit içeren solüsyonları tercih edin.

Kontakt lenslerinizi temiz tutarak değişim zamanlarına mutlaka uyunuz.

Süresi dolan kontak lenslerinizi takmayın.

Umumi tuvalet ve duşları mümkünse kullanmayın.

Duş ve banyo esnasında lenslerinizi gözünüzden çıkarın.

Kontakt lenslerle uyumayınız.

Aşağıdaki belirtilerden en az ikisini yaşıyorsanız mutlaka göz hekimine müracaat ediniz. Sürekli olarak gözlerde kaşıntı, yüksek miktarda sulanma, ışığa karşı aşırı duyarlılık, üst göz kapaklarında şişlik ve gözlerde ağrı hissi. Göz yiyen parazit vakalarında hızlandırılmış bir şekilde üç haftaya varan tedavi süresince günde 20 dakikalık aralarla göz damlası kullanılarak yapılmakta ve şiddetli vakalarda kornea nakli yapılmaktadır.

Eczacılar kontakt lens kullanan hastalara ayrıca aşağıdaki önerileri hatırlatmalıdırlar:

1) Kontakt lensleri kullanmadan önce ellerinizi her zaman yıkayınız

2) Kullanmadan önce kontakt lensin yüzeyini ovun ve durulayın

3) Sadece lenslerinizi temizlemek ve dezenfekte etmek için Hekimler ve Eczacılar tarafından önerilen steril ürünleri kullanın

4) Lenslerin bakımında taze çözelti kullanın

5) Doktorunuz tarafından reçete edilmediği sürece kontakt lens kullanmayın, lenslerle uyumayın ve yüzdükten sonra asla kullanmayın

6) Lensleri başkalarıyla değiştirmeyin

7) Asla kontakt lensleri ağzınıza sokmayın.

Acanthamoeba keratitinin tedavisinde; poliheksametilen biguanid, propamidin isetionat ve klorheksidin ile birlikte propamidin, mikonazol nitrat ve neomisin kombinasyonları kullanılmaktadır.

Klorheksidin daha önce bakteri konjunktivitinde göz içinde %0.1'lik bir konsantrasyonda kullanılmıştır. %0.1'lik Klorheksidin göz damlası bakteri nedenli konjunktivit tedavisinde yeterli tedavi seçenekleri olduğundan, 1997'de kullanımdan vazgeçilmiştir. Günümüzde Acanthamoeba keratitinde %0.02'lik ve %0.04’lük göz damlaları hala kullanılmaktadır.

%0.02 klorheksidin diglukonat ile göz damlalarının hazırlanmasında, %20 oranında kullanılacak klorheksidin diglükonat çözeltisinin miktarı ayarlanmalıdır.

Formülde yer alan maddeler:

Klorhekzidin diglukonat- Chlorhexidin digluconat [INN; KVO-EU]- Chlorhexidine digluconate [INCI]:

İngiliz Farmakopesi (BP)'ye göre klorhekzidin glukonat çözeltisi hemen hemen renksiz veya açık sarı renkli bir sıvıdır. Glasiyal asetik asitle ve suyla karışabilir. Susuz alkol ile hacminin beş katı kadar oranda karışabilir. Alkol ve asetonda çözünür; Sudaki %5'lik çözeltisinin pH'sı 5.5-7 .0 arasındadır. %5'lik ticari çözeltileri seyreltildiklerinde çökmeyi engellemek üzere noniyonik sürfaktan içerir. Bu tip çözeltiler vücut boşluklarında kullanılmaya uygun değildir. Bu amaçla %20'lik konsantre çözeltiden dilüsyonlar hazırlanmalıdır. Ticari konsantre çözeltiler otoklavda sterilize edilebilirler.

Klorhekzidin tuzları sabunlar, diğer anyonik maddeler, aljinatlar ve tragakanta gibi süspansiyon sağlayıcı yardımcı maddelerle geçimsizdir. Klorhekzidin asetat potasyum iyodürle geçimsizdir. Klorhekzidin tuzları (%0.05), borat, bikarbonat, karbonat, klorür, sitrat, nitrat, fosfat ve sülfatlar ile çözünürlüğü az tuzlar oluşturarak geçimsizlik gösterir. Bu tuzlar %0.01 veya daha seyreltik dilüsyonlarda genellikle çözünürler. Sert sularda çözünmeyen tuzları oluşabilir.

Klorheksidin bisbiguanid yapılı topikal olarak kullanılan bir antiseptik ve dezenfektandır. Jinjivit ve periodontit tedavisinde ağız suyu, cerrahi dezenfeksiyon, sağlık personelinin el temizliği, cerrahi öncesi derinin hazırlanması, cilt yaralarının temizliği, genel temizleyici ve akne vulgaris tedavisi için kullanılır. Klorheksidin'in kullanıldığı diğer endikasyonlar ağız enfeksiyonları, takma diş stomatiti, ülseratif stomatit ve akut nekrotizan jinjivit'in tedavisidir. Klorheksidin içeren ağız suları kemoterapi uygulanan hastalarda mukozitis'in profilaksi ve tedavisinde kullanılır. Klorheksidin intravenöz kateterler, topikal antimikrobik cilt sargıları ve değişik cerrahi malzemelere de katılır.

Klorhekzidin glukonat ışıktan korunarak saklanmalıdır.

Apirojen distile su- Wasser für Injektionszwecke [ASK; Ph.Eur.]- Water for injections [BP; USAN; USP]:

Enjeksiyonluk su pirojen içermeyen berrak ve renksiz bir sıvıdır, belirli bir tadı yoktur. Amerikan Farmakopesi (USP XXII)'de distilasyon ya da ters osmoz yöntemleriyle elde edilen saflaştırılmış su olarak tanımlanır. İlave maddeler içermez. İngiliz Farmakopesi (BP 1993) ve Avrupa Farmakopesi (PhE ur 1990)'da "Water for Injections" başlığı altında yer alır ve iki kısımdan oluşur. Bunlar, parenteral formülasyonların hazırlanmasında kullanılan "Water for Injections in Bulk" ve parenteral uygulama öncesi preparatları ya da maddeleri çözmek ya da seyreltmek maksadıyla kullanılan "Sterilised Water for Injections (Steril Enjeksiyonluk Su)"dur. Su, oda sıcaklığında 0.9971 özgül ağırlığa, 0°C'lik bir erime noktasına ve 100°C'lik bir kaynama noktasına sahiptir. Çoğu polar çözücü ile karışabilir ve tüm fiziksel durumlarda (buz, sıvı ve buhar) kimyasal olarak stabildir.

Formülün hazırlanması: Bu formülasyon, aseptik şartlarda bir eczacı tarafından temiz bir odada laminer hava akımı kabininde veya izolasyon bariyeri teknolojisi ile aseptik birleştirme tekniğine göre hazırlanmalıdır. Bu yüksek riskli bir preparattır.

Hazırlanacak miktar için her bileşenin miktarını hesaplanır. Aseptik olarak, klorheksidin glukonat doğru bir şekilde hesaplanarak enjeksiyonluk steril su eklenerek istenilen hacme tamamlanır ve iyice karıştırılır. Steril bir kap içine membran filtreden süzülür. Paketlenerek etiketlenir.

Kullanım: Bu preparat, Acanthamoeba keratitinin tedavisinde poliheksametilen biguanide alternatif olarak kullanılmıştır.

Ambalaj: Sıkı, ışığa dayanıklı kaplarda paketleyin. Klorheksidin glukonat ışıktan korunmalı ve kontrollü oda sıcaklığında saklanmalıdır.

Etiketleme: Çocukların erişemeyeceği yerlerde saklayın. Ambalaj açıldıktan sonra 10 gün içerisinde tüketilmelidir. Oda sıcaklığında saklayın.

Stabilite: Uygun kullanım için ABD Farmakopesinin mevcut basımına bakılmalıdır.

Kalite Kontrol: Kalite kontrol değerlendirmesi ağırlık / hacim, fiziksel gözlem, pH, özgül ağırlık, ozmolalite, test, renk, berraklık, partikül madde ve sterilite değerlerine bakılmalıdır.

Tartışma: Bu preparat ağız yıkama ve topikal dezenfektan olarak diş enfeksiyonlarının ve / veya enflamatuar durumların tedavisi için onaylanmış olmasına rağmen, etiket dışı kullanımı Acanthamoeba keratitinin tedavisinde oftalmik uygulamaları içerir.

Kaynaklar:

1. ABD Farmakopesi 38 / Ulusal Formül 33 . Rockville, MD: ABD Farmakope Sözleşmesi, Inc; 2014: 559-611,1928.

2. Allen LV Jr. Steril ürünler için partikül testi için standart işletim prosedürü. IJPC . 1998; 2: 78'dir.

3. Allen LV Jr. Standart işletim prosedürü: enjektabl çözümler için kalite değerlendirmesi. IJPC . 1999; 406-407.

4. Tirado-Angel J, Gabriel MM, Wilson LA, Ahearn DG.Polihexamethylene biguanide ve chlorhexidine'nin dört Acanthamoeba türü üzerinde in vitro etkileri . Curr Eye Res . 1996; 15: 225-228.

5. Awwad ST, Petroll WM, McCulley JP, Cavanagh HD. Acanthamoeba keratitinde güncellemeler. Göz Kontakt Lens.2007; 33: 1-8.

6. Dubash D, Şah U. Su. İçinde: Rowe RC, Sheskey PJ, Cook WG, Quinn ME. İlaç Yardımcı Maddelerin El Kitabı . 7. ed. Washington, DC: Amerikan İlaç Derneği; 2012: 880-884.