Primer dismenore (PD), herhangi bir pelvik patoloji olmadan üreme dönemindeki yetişkin ve genç kadınların %60-93’ünde adet sırasında görülebilen abdominal sancılar ile karakterize bir durum. Başlıca risk etkenleri arasında ailesel geçmiş, sigara alışkanlığı, şiddetli veya düzensiz mensstrüasyon, düşük beden ağırlığı, ilk adetini 12 yaşın altında görmüş olmak, hiç doğum yapmamış olmak sayılabilir. Yol açan başlıca etken ovülasyon sırasında rahimde aşırı prostaglandin üretimine bağlı olarak rahimde kontraksiyon ve iskemi.

Dolayısıyla prostaglandin sentezinin baskılanması için nonsteroidal antienflamatuvar ilaçlar (NSAEİ) ve oral hormon kontraseptifler kullanılması öneriliyor. Ancak her iki grup ilacın ciddi yan etkileri önemli bir sorun. Şikâyetlerin giderilmesinde önerilen farklı seçenekler arasında çeşitli bitkisel ürünler, besin destekleri, psikolojik yaklaşımlar, akupres, akupunktür ve transkütan elektrik sinir stimülasyonu yer alıyor. Önerilen bu tedavi yaklaşımları arasında pek fazla bilinmeyen bir farklı seçenek ise Apiterapi. Yapılan bir araştırmada propolis uygulamasının kronik bel ağrısı, diz ağrısı, ve kas ve tendonlarda akut yaralanmalarda ağrının hafifletilmesinde yararlı olabildiği gösterilmiş. Diğer bir çalışmada ise bal ve bir NSAEİ olan mefenamik asitin primer dismenore ağrısının giderilmesinde eşit derecede etkili olabildiği gösterilmiş. Bizim yaptığımız bir araştırmada da bal ve arı poleni karışımının indometasin kadar etkili iltihap be ağrı giderici etkisi bulunduğunu gözlemlemiştik. Yeni bir çalışmada bal ve arı larvalarının adet ve doğum sonrası ağrıların tedavisinde etkili olduğu bildiriliyor.

Yeni yürütülen bir çift-körlü, randomize, plasebo-kontrollü klinik araştırmada propolisin primer dismenore ağrıları üzerinde etkinliği incelenmiş. Yaşları 19-23 arasında ve herhangi bir ilaç kullanmayan ve VAS derecelendirmede 10 üzerinde >3 ve üzeri skor gözlemlenen gönüllüler, yapılan ön ultrason tetkiki ile endometriyoz gibi bir sekonder dismenore olasılığı kontrol edildikten sonra gruplandırılıyor. Plasebo grubu 43 kişiye günde bir defa 500 mg nişasta kapsülü, deney grubuna (43 kişi) ise aynı şekilde propolis kapsül uygulanıyor. Uygulama ardışık iki adet döneminin başlangıcından 2 gün önce başlatılarak adet siklusunun üçüncü gününe kadar sürdürülüyor.

Yapılan değerlendirmelerde propolis grubunda her iki adet döneminde de şikayetlerde (VAS skorları) belirgin gelişme gözlenirken, plasebo grubunda belirgin bir gelişme sağlanamadı. Uygulamalarda herhangi bir olumuz etki bildirimi yapılmamış. Sayısal değer olarak propolis verilen grupta ilk ay %22,5, ikinci ay %31 olan ağrı inhibisyonu, plasebo grubunda ilk ay %0,7 ve ikinci ay %3,8 olarak tespit edilmiş. NSAEİ’lar ile karşılaştırıldığında yan etki bakımından güvenilir olması önemli bir avantaj şüphesiz.

Hangi propolis? Çalışmada kullanılan propolis’in analizi yapılmamış, ancak İran’da yapılmış olması nedeniyle bizimle benzer şekilde “karakavak tipi propolis” olduğunu kabul edebiliriz.